ปทรูปสิทธิสังเขป ๘๑

#ปทรูปสิทธิสังเขป ๘๑

วิธีการเชื่อมบทโดยอาศัยนิคคหิตเป็นเหตุ “นิคคหิตสนธิ” (๑)

นิคคหิตสนธิ

          นิคคหิตสนธิ คือ การเชื่อมบทที่มีทั้งสระ พยัญชนะและนิคคหิตเป็นนิมิต โดยการลบ อาเทส อาคม นิคคหิตนั้น กล่าวอย่างง่าย ๆ คือ เป็นการต่อนิคคหิตกับสระหรือพยัญชนะ. ข้อนี้สมกับที่ในปทรูปสิทธิกล่าวไว้ว่า

          นิคฺคหีตสฺส สนฺธิ นิคฺคหีตสนฺธิ 
          การสนธิหรือการเชื่อมแห่งนิคคหิต ชื่อว่า นิคคหิตสนธิ.

          นิคคหิตนี้ มีวิธีการโดยทำนองเดียวกันกับสรสนธิและพยัญชนสนธิ นั่นเอง แต่ก็มีข้อที่ต่างจากสระสนธิและพยัญชนะสนธิอยู่บ้าง นั่นก็คือ ในสระหรือพยัญชนะสนธิ มีแต่เพียงสระหรือพยัญชนะเท่านั้นเป็นนิมิต แล้วทำการต่อเสียงสระกับพยัญชนะหรือสระกับสระ. ส่วนในนิคคหิตสนธินี้ มีทั้งสระ พยัญชนะและนิคคหิตเป็นนิมิต รวมไปถึงการเชื่อมต่อระหว่างนิคคหิตท้ายศัพท์หน้ากับสระหรือพยัญชนะต้นของศัพท์หลัง ด้วยเหตุนี้ ในสัททนีติ ท่านจึงเรียกนิคคหิตสนธิว่า โวมิสสกสนธิ เพราะเป็นสนธิผสมกันทั้ง ๓ ,  หรือ สาธารณสนธิ สนธิอันรวมวิธีไว้หลายอย่าง เช่น การแปลง การลบ การสลับ ซึ่งพยัญชนะ สระ และนิคคหิต. ข้อนี้สมดังข้อความที่มาสัททนีติปกรณ์ว่า

          “บทที่ถูกเชื่อมผสมกันทั้งที่เกี่ยวกับสระและพยัญชนะเป็นต้น ชื่อว่า โวมิสสสนธิ.  จริงอย่างนั้น การเชื่อมต่อที่สำเร็จด้วยอำนาจการแปลงและลบสระ, พยัญชนะและนิคคหิต ชื่อว่า โวมิสสสนธิ,  โวมิสสสนธินั่นแล เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า สาธารณสนธิ เพราะมีการรวมวิธีไว้หลายอย่าง เช่น การแปลง การลบ การสลับ ซึ่งสระ พยัญชนะและนิคคหิต.

          เช่นเดียวกันนี้ โวมิสสสนธินั่นแล เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า วุตตสนธิ เพราะถูกให้สำเร็จด้วยวิธีการลบและการลงอาคมเป็นต้นเพื่อรักษาฉันท์, รักษาคาถาในร้อยกรอง และเพื่อให้ออกเสียงได้ง่ายในจุณณิยบท (ร้อยแก้ว).

          พึงทราบว่า แม้ท่านจะแสดงชื่อสนธิเหล่านั้นไว้ ๓ ชื่อ ก็ตาม แต่สนธิเหล่านั้น ก็ถูกจัดเข้าอยู่ในสรสนธิและพยัญชนสนธินั่นเอง.” (สัททนีติ สุตตมาลา แปล น. 113).

          แม้ในแบบเรียนบาลีไวยากรณ์ท่านก็แสดงไว้โดยนัยเดียวกับรูปสิทธิปกรณ์นั้นว่า การต่อนิคคหิต ชื่อว่า นิคคหิตสนธิ.

********************

–—˜™